سیر مطالعاتی اجمالی دوره علوم و معارف اسلام

برای آشنائی با مرحوم علامه آیةالله حسینی طهرانی قدّس‌سرّه و آثارشان سیرهای مطالعاتی مختلفی وجود دارد که در مقاله به برخی از آنها اشاره می‌شود.

پیشاپیش توجّه به چند نکته کلی و مهم شایسته است:

• در هر کدام از کتاب‌ها در کلیه مراحل، اگر به مطلبی رسیدید که به دلیل اصطلاحی بودن یا بحثهای تخصصی و عمیق، با آن ارتباط برقرار نمی‌کنید، آن قسمت را فقط مرور کنید و از آن عبور نمائید و به قسمت بعد بروید و مطالعه را متوقف نکنید. بسیاری از مباحث در خلال مطالعات بعدی خودبخود حل میشود.
• سعی کنید در هر کتابی، ابتدا فهرست کتاب را با دقت، یک یا چندبار مرور کنید؛ فصل‌بندی و تعابیر موجود در فهرست کتاب‌ها و توجّه به نظم و ساختار مباحث بسیار راهگشاست.
• سعی کنید از مباحث یادداشت بردارید یا نکات مهم را برای خود علامت بزنید.
• مرحوم حضرت علامه قدّس‌سرّه در دوره امام‌شناسی و برخی کتابهای دیگر، برای رعایت اتقان علمی مباحث گاهی یک روایت یا واقعه تاریخی را با سندها و الفاظ مختلف نقل نموده‌اند. توجّه به همه این نقلها در بحثهای تخصصی لازم است ولی اگر جزء مطالعه کنندگان عمومی هستید و از این نوع تکرار خسته و زده میشوید، از این نوع مباحث عبور کنید.

انواع سیرهای مطالعاتی

۱. آشنائی کلّی با شخصیّت و آثار

برای آشنائی کلی با شخصیّت و سیره و مروری بر کلیّات دیدگاههای حضرت علامه حسینی طهرانی در مسائل عرفانی، معرفتی، تربیتی، اجتماعی و سیاسی، پیشنهاد می‌شود که دوره سه جلدی نور مجرد یادنامه مرحوم علامه آیةالله حسینی طهرانی مطالعه شود.

برای کامل‌تر شدن اطلاعات در این زمینه می‌توان قبل از مطالعه نور مجرد جلد اوّل آیت نور را نیز مطالعه نمود.

چون در این سیر مطالعاتی مطالب علمی و معرفتی با حکایاتی شرین از زندگی مرحوم علامه و دیگر بزرگان آمیخته است، مطالعه خسته کننده نیست و نیاز به پیش‌زمینه‌ای ندارد؛ ولی در صورتی که خواننده هیچ آشنائی پیشینی با مسائل عرفانی نداشته باشد، پیشنهاد می‌شود ابتداء جلد اول آیت نور و سپس جلدهای دوّم و سوّم نور مجرد و در نهایت جلد اوّل نور مجرّد را مطالعه کند.

۲. مطالعۀ موضوع‌محور آثار

این نوع مطالعه برای کسی مناسب است که به دنبال اطلاع یافتن از تمام جوانب علمی و عملی مرحوم علامه قدّس‌سرّه نیست و فقط می‌خواهد از آثار ایشان از زاویه خاصی به شکل تخصصی بهره‌مند شود. مرحوم علامه نیز بسیاری از آثارشان چون دوره‌های الله‌شناسی، امام‌شناسی، معادشناسی و نور ملکوت قرآن را با محوریت موضوعاتی خاص چون توحید، امامت، معاد و قرآن نگاشته و در آن همه جوانب آن موضوع را بررسی نموده‌اند که می‌توان برای مطالعه موضوع محور به مجموعه مجلدات آن دوره مراجعه کرد.

برای پیگیری خصوص مباحث عرفانی پیشنهاد می‌شود به ترتیب: رساله لبّ اللباب، روح مجرد، بخش سیره عرفانی از جلد اوّل نور مجرد، شرح رساله سیر و سلوک علامه بحرالعلوم خوانده شود.

(البته چون سلوک و عرفان از نگاه مرحوم علامه جدای از بقیّه علوم و معارف اسلام نیست، پیشنهاد می‌شود طالبین مسائل عرفانی به تدریج دیگر آثار معارفی مرحوم علامه خصوصاً بخشهائی از معادشناسی، امام‌شناسی و الله‌شناسی را مطالعه بنمایند.)

۳. مطالعه کامل مجموعه تألیفات

کسانی که سابقه تحصیلات حوزوی یا دانشگاهی در رشته معارف دارند برای مطالعه جامع آثار مرحوم حضرت علامه حسینی طهرانی قدّس‌سرّه از هر موضوعی که بیشتر علاقمند هستند و در سطح علمی ایشان است، می‌توانند مباحث را آغاز کنند و تقدیم و تأخیری از جهت محتوی میان آثار وجود ندارد.

ولی کسانی که می‌خواهند مطالعه را از مباحث آسان‌تر آغاز نموده و به تدریج به مباحث پیچیده‌تر برسند و تنوّع در سیر مطالعات را هم ملاحظه نمایند، سیر مطالعاتی ذیل که در دو سطح و بیست و دو مرحله توسّط مؤسّسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام تدوین شده است پیشنهاد می شود.

جهت مراعات آسانی و سختی مباحث گاهی مجلدات یک دوره در دو مرحله جدا از هم قرار داده شده است؛ چنانچه در این موارد به انتهای مرحله رسیدید و تمایل داشتید مجلدات بعدی آن دوره را ادامه بدهید و احساس کردید که توان علمی آن را دارید، می‌توانید طبق علاقه خود سیر مطالعه را تغییر دهید.

در سطح اوّل در صورت تمایل می‌توانید بخش یادنامه‌ها را قبل از کتابها مطالعه نمائید.

اجمال این سیر پیشنهادی در ذیل آمده و تفصیل آن را از اینجا دریافت نمائید:

سطح اوّل:

• ۱. جلد اول و دوم معاد شناسی
• ۲. بخش نخست مهرتابان (شرح احوال مرحوم علامه طباطبائی قدس سره)
• ۳. رساله لب‌اللباب
• ۴. لمعات الحسین علیه السلام
• ۵. روح مجرد
• ۶. الله شناسی، جلد اول تا پنجم
• ۷. رسالۀ نوین
• ۸. نور ملکوت قرآن، جلد اول و سوم و چهارم
• ۹. وظیفه فرد مسلمان در احیاء حکومت اسلام و نامه بررسی پیش‌نویس قانون اساسی
• ۱۰. ترجمۀ رساله بدیعه
• ۱۱. رساله نکاحیه: کاهش جمعیّت ضربه ای سهمگین بر پیکر مسلمین
• ۱۲. سرّ الفتوح، ناظر بر پرواز روح – به ضمیمۀ رسالۀ فقهای حکیم

یادنامه‌ها:

• ۱. آیت نور
• ۲. نور مجرد، جلد یک تا سه

سطح دوم:

• ۱. امام شناسی، ج ۶ تا ۱۸
• ۲. رساله مودت (نخستین قربانی)
• ۳. معاد شناسی، ج۳ تا ۱۰
• ۴. رساله سیر و سلوک منسوب به بحرالعلوم
• ۵. نور ملکوت قرآن، جلد دوم
• ۶. الله شناسی، سه جلد
• ۷. مهرتابان، بخش دوّم
• ۸. ولایت فقیه در حکومت اسلام، چهار جلد

کتابهای ذیل نیز برای مخاطبین متخصص در علوم اسلامی قابل استفاده است:

• ۱. رسالةٌ حول مسألة رؤیة الهلال
• ۲. رسالةٌ بدیعةٌ فی تفسیر آیة الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النّسآء ...
• ۳. تقریرات درس‌های خارج اصول حضرت آیة الله خوئی (ره)
• ۴. تقریرات درس‌های خارج اصول (مبحث اجتهاد و تقلید) و خارج فقه (صلوة جمعه، بیع و خیارات) حضرت آیة الله حاج شیخ حسین حِلّی (ره)
• ۵. توحید علمی و عینی