آثار عرفانی ضمنی علامه طهرانی

منبع: آیت نور صفحه ۴۸۲ تا ۴۸۴

آثار عرفانى ضمنى علامه طهرانی

با توجّه به گستردگى روح عرفان در مرحوم علامه طهرانی، رگه‌هاى عرفانى در آثارشان بسيار به چشم مى‌خورد، و همچون نخ تسبيحى در تمامى آثارشان امتداد دارد؛ كه استخراج تمام موارد از كتابهاى ايشان خود فرصتى جدا مى‌طلبد و كارى است شيرين و عظيم. هر كس به نوشته‌هاى ايشان مراجعه ميكند به خوبى متوجّه روحيّه عرفانى كامل مؤلّف آن ميگردد. در عين حال در بعضى از آثارشان مباحث مربوط به عرفان بيشتر به چشم مى‌خورد همچون:

مهر تابان‌

۱- «مهر تابان» كه درباره شخصيّت استاد بزرگوارشان حضرت علّامه طباطبائى أعلى الله مقامه الشّريف نوشته‌اند و در بخش دوّم آن كه حاوى برخى از مصاحبات ايشان با استاد در زمينه‌هاى مختلف است مطالب حِكمى و عرفانى متنوّعى را آورده‌اند؛ مانند:

حقيقت تشكيك وجود نزد حكما و وحدت وجود نزد عرفاء بالله، تنافى صرافت ذات حق جلّ و عزّ با تشكيك وجود، انحصار توحيد صحيح در طريقه وحدت وجود مورد پذيرش عارف، تطوّرات انسان در اثر حركت جوهريّه، قوس صعود و نزول انسان در مدارج كمال، كيفيّت بقاء اعيان ثابته در هنگام فناء ذاتى، حقيقت فناء در صفات و افعال و ذات خداوند متعال، وحدت جبرئيل و كيفيّت ربط او با موجودات كثيره در دنيا، حقيقت معناى آيه «وَ مَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَ لَكِنَّ اللَهَ رَمَى»، ظهور حقيقت آيه شريفه «لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْوَ حِدِ الْقَهَّار»، معناى حديث شريف «كَانَ اللَهُ وَ لَمْ يَكُنْ مَعَهُ شَىْ‌ءٌ وَ الأنَ كَمَا كَانَ»، معناى حديث قدسى «وَ مَا يَتَقَرَّبُ إلَىَّ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِى بِشَىْ‌ءٍ أحَبَّ إلَىَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ ...»، كيفيّت نزول وحى به رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم، مقام بقاء بعد از فناء در رسول خدا صلّى الله عليه و آله و سلّم، مقام «إرهاص» در حضرات أئمّه عليهم السّلام و حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها.

روح مجرّد

۲- «روح مجرّد» كه درباره شخصيّت والا مقام استاد سلوكيشان عارف كامل حضرت حاج سيّد هاشم موسوى حدّاد أعلى اللهُ مقامَه الشّريف نوشته‌اند و مطالب عرفانى ضمنى فراوانى را در آن مطرح نموده‌اند، مانند:

لزوم داشتن استاد كامل در سير و سلوك إلى الله، و ردّ اشكالات بر اين مطلب؛ لزوم مراقبه، خلوت، سهر، ذكر و رياضات مشروعه در سير إلى الله؛ تراوش خير مطلق از اولياء الهى و معناى لعن و نفرين دشمنان در منطق آنها؛ التزام به طاعات و دورى از گناهان بدون توجّه به توحيد مجوسيّت محضه است؛ نحوه دريافتن سالك تجرّد خود را، مراتب عبوديّت و تجرّد و حيات.

دستور اساسى مرحوم قاضى در سلوك إلى الله: عمل به روايت عنوان بصرى از امام صادق عليه السّلام، فراگيرى مكاشفه همه عالم امكان را، مراد از عرفان خداوند و فناء در ذات حق تعالى و بيان نهايت سير موجودات، معناى ولايت: عبوديّت صرف و فانى شدن در ذات حقّ متعال.

تحقيقى در سير و سلوك افراد در اديان و مذاهب مختلف و وصول يا عدم وصول آنان به توحيد، عرفاى غير شيعى يا عارف راستين نيستند يا تقيّه مى‌كنند، تحقيقى درباره حقيقت «وحدت وجود»، علّت اختلاف اهل ظاهر با عرفاء بالله: اختلاف استعداد نفوس.

استضعاف فكرى برخى از بزرگان علم و معرفت بخاطر عوامل فراوان، جرم منصور حلّاج: نداشتن كتمان سرّ و كشف أسرار، شَطَحيّاتى كه در كلمات برخى از بزرگان است و علّت صدور آن.

علّت اختلاف اساتيد سلوكى در روش‌هاى تربيتى و دستگيرى اشخاص، وصايت باطنى و ظاهرى در اساتيد سلوكى، زبان كنايه و اشاره در عرفاء بالله، تلازم توحيد و ولايت و استحاله تفكيك اين دو از يكديگر، آثار شوم و منفى انجام رياضتهاى شرعى خودسرانه و سقوط در وادى افراط و تفريط، بَسط الزّمان و طَىّ الزّمان، استدراج: عقوبت پروردگار بر افشاء أسرار إلهى.

انحصار فهم معانى أسرار إلهيّه و أدعيه توحيدى أئمّه عليهم السّلام در فهم صحيح توحيد، وحدت حقّه حقيقيّه حق تعالى، رسيدن به توحيد: درخواست غالب ادعيه ائمّه عليهم السّلام، نحوه إخبار مرتاضان از مَغيبات به استناد برخى حركت‌ها، پيروى از استاد كامل: ضرورت غير قابل انكار سلوك إلى الله؛ شرائط استاد: اسلام، تشيّع، وصول به توحيد، و استادى در فنّ تربيت شاگرد؛ ضرورت تدريس عرفان عملى