خطبه فاطمه زهرآء و زینب کبری، و فاطمه بنت الحسین، در میان مردان، در شرائط استثنائی است

نویسنده: حضرت علامه آیةالله حسینی طهرانی قدّس‌سرّه

منبع: نور ملكوت قرآن، ج ۱، ص ۵۹

خطبه فاطمه زهرآء و زينب كبرى، و فاطمه بنت الحسين، در ميان مردان، در شرائط استثنائى است‌

بلند نمودن زن صداى خود را در شرائط عادى، در ميان مردان، در سخنرانيها و شركت در مجالس و محافل مردان، و يا مجالس و محافلى كه در آن زن و مرد وجود دارند؛ خلاف نصوص صريحه وارده در اسلام است. ^[۱] و بايد بسيار متوجّه بود كه: خداى ناكرده، مبادا ما در راه پيشرفت و تكامل اسلامى خود، گامهايى برداريم كه ما را به عقب ببرد؛ و به سوى قهقراء و جاهليّت بكشاند؛ و به عوض ثمره زيبا و ميوه شيرين حيات اسلام كه بايد بدست آوريم؛ و در سايه درخت پر ثمر آن بيارميم؛ خداى ناكرده همان أعمال، و شيوه‌هاى كفر، و رسوم و آداب جاهلى، و بربرى، و غربى، به نام اسلام و به نام سردار رشيد و دلاور، و يگانه زن عالم بشريّت، و شير زن دلاور صحنه‌هاى مبارزه‌ با كفر و الحاد، يعنى زينب كبرى سلام الله عليها، در ما بظهور برسد؛ و ما در شرائط عادى، زنان را در مجالس مردان براى تعليم و تربيت، و يا براى تفسير و تاريخ، و يا براى موعظه و سخنرانى و غيرها شركت دهيم؛ آنگاه بگوئيم؛ چه اشكالى دارد؟ فاطمه زهراء هم به مسجد رفت، و در برابر مردان خطبه خواند؛ دختر عزيزش: زينب هم در خيابان‌هاى كوفه، در برابر سيل جمعيّت مردان خطبه خواند؛ و هم در شام، در مجلس يزيد، در برابر مردان، خطبه خواند و حرف زد و سخن گفت. و نواده ارجمندش: فاطمه بنت الحسين نيز در كوفه خطبه خواند. ^[۲]

اين اشتباه بزرگ، و خبط غير قابل معذرتى است كه بر أذهان ما وارد مى‌شود؛ و يكنوع مغالطه ايست كه از ناحيه افكار شيطانى و گرفتار هواى نفس، بجاى برهان در فنّ مخاطبات خود را جا مى‌زند.

آخر كسى بدين ياوه سرايان كه مدّعى اسلام شناسى هستند؛ نمى‌گويد: اگر خطبه خواندن، و سخنرانى نمودن زن در شرائط عادى هم جايز بود؛ پس چرا همين دخت پيامبر: صدّيقه كبرى فاطمه زهراء سلام الله عليها، در زمان حيات پدرش: رسول الله، يك سخنرانى هم در مسجد نكرد! چرا در مسجد، و غير مسجد، مجلس درس تشكيل نداد! و براى همه اصحاب، أعمّ از مرد و زن، تفسير قرآن و سيره پدرش را بيان نكرد! چرا نه او، و نه غير او، از زنان مدينه در ميان مردان يك سخنرانى ننمودند؟ و يك مجلس درس، موعظه و حديث، تفسير از آنها؛ و نه از زنان مكّه، و نه از زنان كوفه و بصره ديده نشد!!

عزيز من! چشمت را باز كن! گول نخورى: از مطالبى كه ما در بحث و بيان از آيه كريمه: لَا يُحِبُّ اللَهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَولِ إِلَّا مَن ظُلِمَ نموديم خوب بدست آمد كه: خطبه حضرت زهراء سلام الله عليها، در مسجد، براى دفاع از حقّ‌ خود در اثر ستمى كه بر وى از ناحيه دستگاه مدّعى خلافت پدرش: رسول الله وارد شده بود؛ بوده است و بس. او فرياد و ضجّه و غوغاى خود را جهاراً در مسجد بر عليه ظالم بلند كرد؛ و أبو بكر و عمر را محكوم نمود. و مفتضح ساخت؛ بطوريكه بعد از چهارده قرن ما گفتار او را در اين سخنرانى، در كتب مخالفين هم مى‌خوانيم؛ و بر آن رشادت، و عظمت و منطق قوى، و برهان قويم او آفرين مى‌گوئيم.

عمل او يك عمل قرآنى بود؛ و ريشه قرآنى داشت؛ كه هر كس چه زن و چه مرد، در صورتيكه به او ظلمى برسد؛ حقّ دارد در برابر ظالم بايستد، و قيام كند. و جهاراً سيّئات و زشتيهائى كه از ظلم او به وى رسيده است بر شمرد.

اين كار را كرد؛ و جهاراً خطبه خواند؛ و اثبات مدّعاى خود را نمود، و سپس به منزل برگشت؛ و ديگر ديده نشد خطبه‌اى بخواند؛ و در ميان جماعت مردان، لحنِ صداى خود را بلند كند.

پس كجا كسى مى‌تواند به خود چنين جرأتى را بدهد كه بگويد: اين عمل استثنائى بى بى دو عالم؛ دليل بر جواز سخنرانى‌هاى زنان در محافل مردان در صورت عادى و شرائط غير استثنائى مى‌باشد؟!

دخترش افتخار زنان عالم: زينب، در كوفه، در وقتى كه در كجاوه اسارت مى‌رفت، خطبه خواند و سخنرانى كرد؛ و قوى اللّهجه، و طليق اللّسان سخن گفت؛ و ظلم دستگاه بنى اميّه، و پستى و زبونى كوفيان بى اراده و رذل را بر شمرد. و بايد خطبه بخواند، و سخن بگويد و سيّئاتشان را بر ملا كند، و حقّانيّت برارد رشيد و امام به حقّ خود را به گوش جهان برساند. اين حقّى است كه قرآن به او داده است؛ و اين رسالتى است كه در اين سفر عظيم و هولناك، از جانب برادرش به وى محوّل گرديده است. با همه اين أحوال مى‌يابيم كه زينب در همان خطبه معروفه، خطاب به يزيد نموده و با عبارات: قَد هَتَكْتَ سُتورَهُنَّ وَ أبْدَيْتَ وُجوهَهُنَّ و أمثالهما او را بر ايجاد چنين صحنه‌اى سرزنش مى‌كند.

آن وقت شما مى‌خواهيد: اين موقعيّت خطير و عظيم، و اين دفاع از حقّ، بر ملا ساختن ظلم بنى اميّه و دودمان ضدّ دين و ضدّ انسانيّت، كه بدان طرز فجيع و فظيع، در صحراى كربلا بوقوع پيوست؛ با خطبه خواندن و سخنرانى نمودن جنس‌ لطيف زنان، در مجالس بزم، يا صداى ظريف و لحن نمكين آنها كه صيّاد دل هاست، قياس كنيد؟ أبداً أبداً. اين قياس مع الفارق؛ نه يك فارق؛ بلكه هزار فارق دارد.

اين عمل زينب عمل استثنائى بود، كه در كوفه و شام در مجلس يزيد پرخاش كرد و سخن گفت. نه قبل، و نه بعد، از زينب ديده نشد كه: در ميان مردان سخن بگويد؛ او دخت شير مردان، و دخت مركز عفّت و حياست، از دو پستان زهراء شير نوشيده، و در دامان وى پرورش يافته است.

زينب كبرى پنجاه و پنج سال داشت كه در صحراى كربلا حضور يافت. زيرا از حضرت سيّد الشهّداء عليه السّلام دو سال كوچكتر بود. و چون وفاتش در ماه رجب سنه شصت و دو يعنى يكسال و نيم بعد از واقعه عاشورا مى‌باشد؛ بنابراين عمرش نيز قريب عمر برادرش: حسين عليه السّلام بود. ^[۳]

زينب سلام الله عليها، در اين مدّت طولانى در مدينه بود؛ و يكبار ديده نشد كه در مجالس مردان شركت كند؛ و سخنرانى نمايد؛ و براى آنان و يا براى مجالسى كه زن و مرد هر دو صنف وجود دارند، تفسير و حديث بيان كند.

با آنكه عالمه اهل بيت بود، و حضرت سجّاد عليه السّلام به او گفت: يَا عَمَتاهُ أَنتِ بِحَمْدِ اللَهِ عَالِمَةٌ غَيْرُ مُعَلَّمَةٍ وَ فَهِيمَةٌ غَيْرُ مفَهَّمَةٍ ^[۴] (اى عمّه جان! تو بحمد الله‌ زن عالمى هستى كه ديگرى به تو علم نياموخته است؛ و زن با فهم و درايتى هستى كه كسى تو را تفهيم ننموده است!)

زينب مجالس زنانه در مدينه داشت؛ و زنان را تربيت به قرآن و حديث و تفسير و أخلاق مى‌نمود؛ مجالس او معروف بود. اگر سخنرانى زينب در كوفه و شام، در حال اسارت، دليل بر جواز مطلق سخنرانى، و هر گونه موعظه و خطابه بود؛ پس چرا نظير اين سخنرانى در ميان مردان در آن مدينه پهناور آنروز كه مركز علم بود؛ حتّى براى يكبار هم از او واقع نشد؟!

و نظير همين مطلب است گفتار فاطمه بنت الحسين در كوفه، برابر هزاران نفر، پس از خطبه و گفتار عمّه‌اش زينب.

گويا كشفِ جواز سخنرانى زنان در محافل مردان؛ بدست اين آقايان اسلام شناس؛ قدرى دير رسيده است؛ و گر نه زودتر از اين، زنان را در مجالس و محافل مردان وارد مى‌ساختند؛ و مردان را از اين محروميّت زودتر در مى‌آوردند.

گويند: مردى به سفر رفته بود؛ چون از سفر بازگشت، زنش را مريض و والده‌اش را مرده يافت. با مواصلت و مضاجعت، زنش بهبود يافت. افسوس مى‌خورد كه: دير رسيدم و گرنه والده را هم شفا داده بودم.

از همه اينها گذشته، پرخاش، و احتجاج، و خطبه بى‌بى دو عالم، سيّده نساء العالمين؛ و دخترش زينب كبرى عليهما صلوات الله، در مسجد پيغمبر، و در كوفه و شام، بر اساس تضييع حقّ شخص خودشان نبوده است؛ تا از آن درگذرند، و عفو و اغماض را بر اساس سجاياى اخلاقى، و محاسن صفات انسانى مقدّم دارند.

آن خطبه‌ها بر اساس مصلحت عامّه، و بيدارباش أفهام و افكار جامعه، در آن نسل، و در نسل‌هاى آينده بوده است؛ كه خيانت و جنايت بر پيكر اسلام وارد شده بود؛ در مدينه پس از رحلت رسول الله، در سقيفه بنى ساعده، محل خليفه گيرى، صراحتاً با قرآن، و سنّت و منهاج رسول خدا، و با تمام زحمات و مساعى آن حضرت در دوران حياتشان، معارضه و مبارزه شد؛ در كربلا دستگاه نامعدلت و بيدادگرى بنى اميّه، پيكر امام زمان، و أولاد و ذرارى، و أرحام و اصحابش را از دم تيغ، به جرم نداى حقّ درگذراند؛ و أهلش را اسير بيابانها نمود؛ و تازه حضرت سيّد الشّهداء عليه السّلام را يك مرد مخالف، و سركش و متمرّد، از فرمان حكومت مركزى جلوه داده، و بر يورش خود، بر او و خاندانش مباهات مى‌نمودند.

در اينجا عفو اغماض معنى ندارد. سكوت در حكم امضاء و تقرير و تصديق به جنايات آنهاست؛ سكوت، بر روى مظالم و تعديّات و تجاوزاتشان، صحّه مى‌گذارد؛ و عمل زشت آنان را نيكو جلوه ميدهد.

اينجا بايد داد زد؛ فرياد كشيد، جنايات را بر شمرد، حركت كرد؛ نه تنها در خيابان‌ها و كوچه‌ها، كه از كربلا تا به كوفه؛ و از كوفه تا به شام؛ و از شام تا به مدينه؛ و سپس هم در مدينه آرام ننشست. زنان را هر روز دور خود جمع نمود، و از احوال و گزارش ها، و جريانات واقعه، يك يك، و مو به مو برشمرد؛ تا به جائى برسد كه هنوز زمانى دير از وقعه كربلا نپائيده است، كه حاكم مدينه پيغام داد؛ زينب بايد از مدينه بيرون برود؛ و گرنه سقف خانه‌هاى اهل بيت و فرزندان علىّ را بر سرشان خراب مى‌كنيم. ^[۵]

بارى اين يك نمونه از عمل به قرآن، و اصالت و جاودانى بودن تعليمات آن بود كه بدين گونه مشروح شد. يعنى در جائى كه مقتضيّات و شرائط ايجاب عفو و گذشت را ننمايد؛ و انسان لازم باشد به هر وسيله‌اى كه باشد، با چنگ و ناخن و دندان، با فرياد و صَيحه و ضجّه، در برابر شخص متعدّى و ستمگر بايستد و قيام كند، بايد بنمايد.

امّا آنجائى كه مصالح و مفاسد عمومى در بين نيست، ضرر ضرر شخص است؛ سكوت هم موجب امضاى ظلم ظالم نيست. اعلان و اعلام جنايت هم، جز ريخته شدن آبرو، و درگيرى‌هاى شخصى و خانوادگى اثرى ندارد. در اين گونه امور و أمثال و أشباه آن، بهتر است انسان عفو را بر جهر گفتار به سوء مقدّم دارد و زبان خود را به سوء نيالايد، و نفس شريف خود را بيهوده دچار دغدغه و كشمكش نكند و به آرامى با اغماض و گذشت از كنار قضيّه عبور كند و چنان طراوت و تازگى آن را در مى‌يابد كه الى الأبد آن حلاوت و طراوت گويى با اوست؛ و پيوسته وى را متمتّع مى‌نمايد.

پانویس