عوامل موثر در نفی خواطر

عوامل موثر در نفى خواطر

نویسنده: آیت‌الله سید محمد صادق حسینی طهرانی

منبع: کتاب نور مجرد، صفحه

در طريقه علاّمه والد كه همان طريقه مرحوم آية‌الحق حاج‌ملاّحسينقلى همدانى و متّخذ از آيات و روايات مى‌باشد، سه وسيله أصلى نفى خواطر، أوّل مراقبه و مجاهده و دوّم توجّه به نفس و سوّم ذكر بود كه اگر سالك مراقبه‌اش تامّ باشد و در مقابل نفس و هواى آن مجاهده نمايد، آرام‌آرام نفى خواطر حاصل‌ميگردد، و اگر گاهى خاطره‌اى نيز هجوم آورد با حربه ذكر آن را دفع مى‌نمايد.

تصرّف نفس استاد نيز در نفى خواطر و حفظ قلب سالك از توارد أفكار و توجّه به غير خداوند متعال تأثير فراوانى دارد، گرچه اين امر در همه حالات مُمدّ سالك نيست و به شرائطى خاص محدود است؛ چنانكه در روح‌مجرّد در شرح كيفيّت إقامه صلوات در محضر مرحوم حدّاد مى‌فرمايند:

‎نمازهاى صبح و ظهر و عصر را بنده به ايشان اقتدا مى‌كردم، چون كسى در منزل نبود جز يك نفر از رفقاى صميمى؛ أمّا نماز مغرب و عشاء را ايشان به حقير إقتداء مى‌نمودند و غالبا هم در روى بام انجام‌مى‌گرفت. و دستور داده بودند كه حقير در نمازها سوره‌هاى بلند را بخوانم، مانند يس و واقعه و مسبّحات و تبارك و منافقين و هل‌أتى و ماأشبَهها؛ براى آنكه ايشان چون اقتدا مى‌كنند حقير را در قراءت و نفى خواطر تثبيت نمايند، و مى‌فرمودند: اينطور بهتر است تا آنكه شما به من اقتدا كنى.[۱]

نحوه تحصيل حضور قلب در هنگام نماز و ذكر

علاوه بر اين امور مى‌فرمودند: سالك بايد از هر امرى كه موجب تشويش بال و تفرّق خاطر است، زائد بر قدر ضرورت، اجتناب نمايد و در مواقع نماز و ذكر چند دقيقه قبل از شروع به عبادت دست از امور روزمره كشيده و قلب خود را از خواطر تفريغ‌نمايد و سپس در توجّه به پروردگار متمركز گشته و بعد از آن توجّهش را به پروردگار تثبيت‌نموده و آنگاه وارد نماز يا ذكر گردد.

بايد براى عبادت خود مكانى مناسب و آرام و خالى از امورى كه نفس را به خود مشغول‌مى‌نمايد فراهم كند، و ساعت خاصّى را براى عبادت و فكر خود معيّن كند، بلكه بهترين ساعات خود را براى ارتباط و انس با حضرت‌حقّ قراردهد؛ چنانكه أميرالمؤمنين عليه‌السّلام در نامه خود به مالك أشتر امر فرمودند:

وَ اجْعَلْ لِنَفْسِكَ فيمَا بَيْنَكَ وَ بَينَ اللَهِ أَفضَلَ تِلكَ المَوَاقيتِ وَ أَجزَلَ تِلكَ الأَقْسامِ؛ وَ إنْ كانَتْ كُلُّهَا لِلَّهِ إذا صَلَحَتْ فيهَا النِّيَّةُ وَ سَلِمَتْ مِنْها الرَّعِيَّةُ.[۲] «بهترين اوقات و پر بهره‌ترين قسمتهاى عمر خود را براى خودت و ارتباط بين خود و خداوند قرار بده؛ گرچه اگر نيّت تو پاك و صحيح بوده و رعيّت و مردم از تو در سلم و آرامش به‌سربرند، همه اوقاتت براى خداوند خواهد بود.»

علاوه بر اين، استفاده از سجّاده ساده و سفيد و رعايت مستحبّات نماز كه در كتب فقهى وارد شده است تأثيرات مثبتى در تحصيل آرامش و نفى خواطر در نماز دارد.

پانویس