نگرشی بر مقاله بسط و قبض

اين كتاب بخشى از جلد دوّم دورة نور‌ملكوت‌قرآن است كه به نقد و بررسى برخى انحرافات و كج‌فهمي‌ها از قرآن پرداخته؛ و از آنجائى كه نحوة تفكّر صاحب مقالة بسط و قبض تئوريك شريعت ^[۱] ، موجب إسقاط قرآن از حجيّت و ترديد در ابديّت ، و غير قابل نسخ بودن آن است ، علاّمة مؤلّف قدّس‌سرّه اين مقاله را در ضمن ده اشكال با جهت‌گيرى قرآنى ، نقد و تحليل نموده و سپس بصورت مستقلّ به دست طبع سپرده‌اند.

اشكالات ده‌گانه مؤلّف بشرح ذيل است:

۱ ـ الفاظ براى معانى عامّ و كلّى وضع شده‌اند؛ لذا فهم ظهورات قرآن و روايات متّكى به نتائج علوم تجربى نيست.

۲ ـ إلهيّات بر اساس برهان بنا شده و علوم تجربى بر اساس استقراء؛ بنابراين تغييرات در تجربيّات در إلهيّات تأثير ندارد.

۳ ـ فرضيّة مقالة بسط و قبض ، در عمل قابليّت اجرائى ندارد؛ لذا تخيّلى بيش نيست.

۴ ـ اشكالات صاحب مقاله بر وضعيّت تفكّر دينى ، برخاسته از تأثيرات مذهب تحريف شدة مسيحيّت بر جوامع است.

۵ ـ صاحب مقاله براى اثبات فرضية خود از برخى مطالب و شواهد صد در صد غلط استفاده نموده است .

۶ ـ اُفق علمى دين ، سيطره بر ملكوت دارد و اُفق علوم تجربى محصور در مادّه است؛ لذا تجربه نمى‌تواند مفسّر همه جانبة دين باشد.

۷ ـ ملاك درست و غلط در فهم ، برهانى بودن مطلب است لذا مطالب غير برهانى ، توّهّمات است نه مرتبه‌ائى از فهم.

۸ ـ اتّكاء انسان به عقل است و عقل يقين خود را با احتمالات و شكها زائل نمى‌كند.

۹ ـ صحّت مقدّمات برهان بر اساس عقل مستقلّ از علوم‌حصولى است؛ لذا نسبى و متغيّر نيست.

۱۰ ـ فرضيّه‌ها و تئوريها تا برهانى نشوند ارزش معرفتى نداشته نتيجة فلسفى نمى‌دهند.

از آنجائى كه صاحب مقاله در لابلاى مطالب خود صرفاً با سؤال و استفهام ، محكماتى از معارف دين را مورد ترديد قرار داده است ، علاّمة مؤلّف قدّس‌سرّه در ضمن مباحث كتاب به تحكيم اين معارف و إبطال ترديدهاى وارده در أحكام إلهى ، پرداخته‌اند.

نمونه‌ائى از موارد فوق عبارتند از:

اثبات وجود فرشتگان ـ أصالت و صحّت فلسفة‌اسلام ـ پيشگامى اسلام در علوم‌تجربى ـ تعيين مطلوب واقعى در علم‌آموزى ـ صحّت و صدق مَجازات قرآن ـ اثبات وجود جنّ و شيطان ـ ارتباط علل مادّى با ملكوت ـ تشريح بحث فطرت و ملاكات فطرى ـ تلازم بين «هست» و «بايد» ـ ابطال فرضيّة‌تكامل ـ حرمت قطعى زنا و لواط و شرابخوارى و ربا.

علاّمة مؤلّف قدّس‌سرّه در پایان كتاب ، سرّ تفكّر و عملكرد اين قبيل افراد را تلاش براى وصول به فرهنگ و آرزوهای دلپسند خود دانسته و اساسى‌ترين ابزار آنان را تحريف و تغيير در مفاهيم ، بدون دست زدن به قالب ظاهرى ذكر مى‌نمايند.

پانویس