علامه طهرانی و ذوق ادبی

نویسنده: حضرت علامه آیت الله حسینی طهرانی

منبع: آیت نور صفحه ۴۲۷ تا ۴۲۹

علامه طهرانی و ذوق ادبی

استفاده از زبان شعر براى تفهيم مطالب با قالب‌هاى خاصّى كه دارد، يكى از شيرين‌ترين هنرهاست كه بهره‌ورى صحيح از آن در مسير تربيت الهى انسان‌ها و پخش معارف و آداب و احكام، يكى از بهترين و باسابقه‌ترين روشهاست.

در روايات شعرى كه در مسير صحيح بكار گرفته شود حكمت معرّفى شده است، چنانچه رسول خدا صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمودند:

إنَّ مِنَ الشِّعْرِ لَحُكْمًا.^[۱]

و شعرى كه درباره اهل بيت عليهم السّلام و بيان فضائل و معارف آنان سروده شود موجب اجر بزرگ و برخاسته از تأييد جبرئيل عليه السّلام و باعث كسب بهشت دانسته شده است.

امام صادق عليه السّلام فرمودند:

مَا قَالَ فِينَا قَآئِلٌ بَيْتَ شِعْرٍ حَتَّى يُؤَيَّدَ بِرُوحِ الْقُدُس. ^[۲]

«تا مادامى كه آدمى- براساس لياقتهايش- از ناحيه روح القدس كمك نشود نمى‌تواند شعرى درباره ما بگويد.»

و نيز آن حضرت فرمودند:

مَنْ قَالَ فِينَا بَيْتَ شِعْرٍ بَنَى اللَهُ لَهُ بَيْتًا فِى الْجَنَّةِ. ^[۳]«هر كس درباره ما بيت شعرى بگويد خداوند برايش خانه‌اى در بهشت بنا خواهد نمود.»

حضرات أئمّه عليهم الصّلوة و السّلام خود نيز أشعارى نغز و آبدار در معارف و نصائح مى‌سرودند كه در كتب روائى از قول حضرت أمير المؤمنين عليه أفضل صلوات المصلّين و سائر امامان عليهم السّلام أبياتى نقل شده است. و بعضا نيز به صورت مشترك أشعارى مى‌سرودند، بدين معنى كه امام مصراعى را ذكر مى‌نمودند و به فرزند خويش ميفرمودند آنرا تكميل كن، و او مناسب با همان وزن و معنى آنرا تكميل مى‌نمود.^[۴]

در «نهج البلاغة» از حضرت أمير المؤمنين عليه السّلام در نكوهش كار غاصبان خلافت ابياتى نقل شده است كه حضرت خطاب به أبى بكر ميفرمايد:

فإن كُنتَ بِالشّورَى مَلَكْتَ أُمورَهم		فَكيفَ بِهذا و المُشيرونَ غُيَّبُ‌
و إن كُنتَ بِالقُربَى حَجَجْتَ خَصيمَهم		فَغَيرُك أولى بالنّبىّ و أقرَبُ [۵]

از سوى ديگر اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السّلام شاعران را در سرودن اشعار در معرّفى جريان حق و مطرح سازى جايگاه رفيع قرآن و عترت و فضائل و مناقب و نيز مظالمى كه در حقّ آنان شده است تهييج ميفرمودند.

بر اساس همين خطّ سير مبارك است كه عالمان بزرگ همواره توجّه خاصّى به اين ميدان جهاد و مبارزه داشتند و از توجّه به شاعران بزرگ و طرح اشعار معرفتى و ولائى آنان غافل نبوده، و بعضا نيز در سرودن اشعار نغز و حماسى به ميدان آمده و آثارى گرانبها خلق نموده‌اند، كه پرداختن به شرح حال ايشان در زمينه شعر و ادب و جمع‌آورى برخى نمونه‌ها در ميان آثارشان، كارى است ارزشمند كه فضائى ديگر و تلاشى جدّى مى‌طلبد.

مرحوم حضرت آقا نيز در اين زمينه ذوقى سرشار و حسن انتخابى عالى داشتند. اشعار فراوان عربى و فارسى كه در آثارشان به مناسبت‌هاى مختلف آورده‌اند، نشانه گستره اين ذوق ادبى است، كه مراجعه به كتابهايشان ما را از ارائه نمونه بى‌نياز مى‌نمايد. و اين در حالى است كه گزيده اشعار انتخابى ايشان كه در جُنگ‌هاى خطّى خود آورده‌اند، أعمّ از قصيده، غزل، رباعى و تك بيتى‌هاى توحيدى و شيرين و آبدار و مدائح و مراثى، چندين برابر نمونه‌هائى است كه در خلال مباحث كتابهاى خود ارائه نموده‌اند.

البتّه ايشان در زمينه سرودن شعر تنها يك اثر دارند كه در حال و هوائى خاص و بر اساس جذبه‌اى توحيدى و ولائى و با توجّه تامّ به مفاد و معنى سروده شده است.

اين شعر در مدح و ثناى سيّد و سالار جوانان بهشت حضرت سيّد الشّهداء أبى عبد الله الحسين عليه الصّلوة و السّلام است كه در شب ميلاد حضرت سروده شده و مردّف به جمله زيباى «حسين است و بس»^[۶] ميباشد.

در رابطه با اين شعر قضيّه‌اى از ايشان نقل شده است كه: روزى از ايشان سؤال مى‌شود: آيا غير از شعر «حسين است و بس» سروده ديگرى نيز داريد؟ ايشان در جواب با ملاحت و لطافت خاصّى ميفرمايند: «حسين است و بس‌»

پانویس