اجازه اجتهاد و روایت به علامه طهرانی

منبع: آیت نورعلامه طهرانی، صفحه ۱۷۳ تا ۱۷۹

آيت‌الله حاج شيخ آقا بزرگ طهرانى‌ و اجازه روایت و اجتهاد به علامه طهرانی

حضرت علامه طهرانی (ره) در كتابهاى خود در جاهاى مختلف بيان فرموده‌اند كه مرحوم آية الله حاج شيخ آقا بزرگ طهرانى از شيوخ اجازه ايشان هستند^[۱].

و در «جنگ خطّى شماره ۳» ص ۱۰۳ نقل مى‌كنند كه شيخ و مولاى ما حاج شيخ محمّد محسن مشهور به حاج شيخ آقا بزرگ طهرانى أدام الله تعالى ظلَّه در صبح روز جمعه بيست و دوّم ماه جُمادَى الاولى از سنه ۱۳۷۵ به من اجازه دادند كه روايت كنم از ايشان جميع آنچه را كه روايتش براى ايشان صحيح است از كتابهاى اصحاب ما و آنچه را كه ايشان از طرق پنجگانه خود از مشايخ اهل سنّت روايت مى‌كنند.

علاوه بر اين از مرحوم حاج شيخ آقا بزرگ دو اجازه نامه روائى به حضرت آقا موجود است

أوّل: اجازه مفصّلى است در سيزده صفحه كه در قسمت أوّل آن كه به خطّ خود حضرت آقاست، مرحوم علّامه حاج شيخ آقا بزرگ طهرانى أعلى الله مقامَه أهمّيّت اجازه روائى را بخصوص در مورد كتب غير متواتره، و لزوم آنرا براى جواز إفتاء تبيين مى‌كنند و در يك صفحه آخر آن كه به خطّ خودشان است به معرّفى اجمالى آقا و اجازه روايت به ايشان مى‌پردازند.

متن قسمت اخير كه به خطّ مرحوم حاج شيخ آقا بزرگ است:

«... و مِمَّن وَفَّقهُ اللهُ تعالى لِلاقْتدآءِ بالسَّلفِ الصّالحِ، و اقْتفآءِ هذا الأثرِ الرّاجحِ، فتَغَرّبَ عن وطنِه و أهلِه، و تَقَرَّبَ إلى اللهِ تعالى بالهِجرةِ عن مسكنِه و رَحلِه، إلى جوارِ بابِ العلم و مَنارِ التُّقى مَولى المَوالى و أبى الأئمّةِ الأجلّةِ- و ذلكَ بعدَ نُبوغِه فى العلومِ الحَديثةِ فى مَدارسِهَا، و نَيلِه شهاداتِ الأساتِذةِ و المُعلّمين- فعَكفَ على بابِ مَدينةِ العلم عدّةَ سنينَ، لتحصيلِ المعارفِ و عُلوم الدّين، و جدَّ فى الطّلبِ حتّى وَجَد، و اجتهد فى نَيل المَطلبِ حتّى نَقَد، و فاز بسعادَتَىِ العلمِ و العملِ، و حازَ منهما الحَظَّ الأوفَرَ الأكْمَلَ؛ ألا و هو السّيّدُ السّندُ، المُمجَّدُ المعتمَدُ، العالمُ الفاضلُ النّحريرُ، الجامعُ بينَ فضيلتَىْ حُسنِ التّقريرِ و التّحريرِ، الفآئقُ على سآئرِ الأقرانِ، و المُشارُ إليه بالبَنانِ، المُبرَّأ من كلّ شَينٍ و مَينٍ، مولانا السّيّد محمّد الحسين، بن العالمِ الجليلِ السّيّد محمّد صادق بن العلّامة السّيّد إبراهيم بن السّيّد على أصغر الحسينىّ الطّهرانىّ، زيدَ إفضالُه، و كَثُر فى العلمآء و أبنائهم أمثالُه؛ قد تَرجَمْنا جدَّه فى «النّقبآء»، فهو سُلالةُ السّيادَةِ، و نتيجةُ الفقاهةِ. قد جمع بَينَ شرفِ النّسب، و الفضلِ المكتَسَب، و حاز من العلومِ و المعارفِ، القديمَ و الجديدَ، و الطّارفَ و التّليدَ.

ثم تأسّى بسيرةِ قدمآء الأصحابِ فى انخراط نفسِهِ فى سلسلة الرُّواةِ عن الأئمّةِ المعصومين الهُداةِ، و لِحُسنِ ظنّه بهذا الحقيرِ اسْتَجازنى فى الرّوايةِ؛ و بما أنّى وجدتُه أهلَ ذلك بل فوقَه اسْتَخَرتُ اللهَ عزّ و جلّ و بادَرتُ لإنجاحِ مأمولِهِ، و أجَزتُه أن يَروىَ عنّى عَن جميعِ مشايخى من حُجَجِ الإسلامِ الّذين فَصَّلتُ ذِكرَ طُرُقهم و رواياتِهم فى المُشجّرة الّتى سمَّيتُها «ضيآءَ المَفازات فى طُرُقِ مشايِخِ الإجازات» و ناوَلتُه النّسخةَ حتّى اسْتَكتَبَها لنفسِه؛ فلْيَروِ دامت بركاتُه عنّى عنهم بجميع طرقِهم لمن شآء و أحبّ. و الرّجآءُ من مكارمِه أن لا يَنْسانى فى خَلَواته من الدّعآء.

أنشأتُ ذلك بلسانى قبلَ سنين، و حَرَّرتُه ببَنانى المُرتَعِشة فى دارى فى النّجفِ الأشرفِ فى عيدِ الفطر سنةَ ۱۳۷۵- و أنا المسيآءُ الفانى المسمّى بمحمّد محسن و المدعوُّ بآقا بزرك الطّهرانىّ عفا اللهُ عنه و غَفَرَ له و لِوالدَيه، و الحمدُ للّه أوّلًا و ءَاخرًا.»

«... و از جمله كسانى كه خداوند تعالى به او توفيق اقتداء به سلف صالح و اقتفاء اين طريق راجح را عنايت فرمود، پس او از وطن و اهل خويش به ديار غربت شتافت و بواسطه هجرت از محلّ سكنى و اقامت خود به جوار باب علم و منار تقوى مولى الموالى و أبو الأئمّة الأجلّة بسوى خدا تقرّب جست- كه اين هجرت بعد از نبوغ او در علوم جديده كه در مدارس مربوطه تحصيل شده و بعد از دريافت‌ گواهينامه‌هائى از اساتيد و معلّمان آن مدارس بوده است- و چندين سال بجهت تحصيل معارف و علوم دين معتكف باب مدينه علم گشت، و در مقام طلبْ جدّيّت به خرج داد تا اينكه بدست آورد، و براى رسيدن به مطلوب خويش سعى فراوان نمود تا اينكه بهترين آنرا تحصيل كرد، و به سعادت علم و عمل فائز شده و از اين دو، حظّ و بهره اوفر و اكمل را حائز گشت؛ آرى آگاه باش كه او سيّد سند، مورد تمجيد و اعتماد، عالم فاضل حاذق و ماهر، جامع بين دو فضيلتِ حسن تقرير و خطابت و حسن تحرير و كتابت، كسى كه بر اقران خود تفوّق يافته و مورد توجّه و انگشت نماى همگان گرديد، آنكه از هر عيب و كذبى مبرّاست؛ مولاى ما سيّد محمّد حسين فرزند عالم جليل سيّد محمّد صادق فرزند علّامه سيّد ابراهيم فرزند سيّد على اصغر حسينى‌طهرانى كه افاضه فضلش زياده و أمثال او در بين علماء و فرزندانشان بسيار باد، و ما ترجمه جدّ او را در «نقبآء البشر» آورده‌ايم.

او سلاله سيادت و نتيجه فقاهت است كه بين شرف نسب و فضل مكتسب جمع نموده، و از علوم و معارف، قديم و جديد و تازه و غير تازه‌اش را حيازت نموده، سپس تأسّى به سيره قدماى اصحاب كرده به اينكه خويش را در سلسله راويان از ائمّه معصوم و هدايتگر قرار دهد؛ و بخاطر حسن ظنّى كه به حقير دارد در نقل روايت از من طلب اجازه نمود، و از آنجا كه من او را اهل اين مقام بلكه بالاتر از آن يافتم، از خداوند طلب خير كرده و به برآوردن خواسته او مبادرت نمودم و به او اجازه نقل روايت دادم تا از طريق من از همه مشايخ من كه حجج اسلام هستند و من طرق آنان و رواياتشان را به تفصيل در شجره نامه‌اى كه آنرا «ضيآء المفازات فى طرق مشايخ الإجازات» ناميده‌ام ذكر كرده‌ام نقل روايت نمايد، و يك نسخه از آن كتاب را نيز به او دادم تا از آن استنساخ نمايد؛ پس او دامت بركاته مى‌تواند از من، از همه مشايخ من به جميع طرقشان براى هر كس كه بخواهد و دوست داشته باشد روايت نمايد. و از مكارم او چنين اميد است كه مرا در خلوات از دعا فراموش نكند.

اين اجازه را چند سال پيش بصورت شفاهى انشاء كرده و اينك آنرا با انگشتانى لرزان تحرير نمودم، در بيت خود در نجف اشرف، عيد فطر سنه ۱۳۷۵- گنهكار فانى، مسمّى به محمّد محسن و مدعوّ به آقا بزرگ طهرانى كه خداوند از او بگذرد و او پدر و مادرش را مورد مغفرت خود قرار دهد. و حمد مختصّ خداوند است در اوّل و آخر».

اجازه روائى و شهادت به اجتهاد ايشان‌

دوّم: اجازه نامه مختصرى است كه تاريخ كتابت آن در حدود أيّام مراجعت حضرت آقا از نجف اشرف به طهران است و در آن علاوه بر اجازه روايت، شهادت به اجتهاد ايشان نيز داده‌اند.

«بسم الله الرّحمن الرّحيم و به ثِقَتى‌ بعدَ الحمدِ للّهِ و الصّلاةِ و السّلامِ على رسولِ اللهِ و على ءَالِه المعصومين ءَالِ الله؛ لا يخفى أنّ السّيّدَ السَّنَدَ، الثّقةَ المعتمَدَ، الوَرِعَ التّقىَّ الحَسيبَ النَّسيبَ، العلّامةَ الفَهّامةَ: حضرةَ السّيّد محمّد حسين نجلِ العلّامة السّيّد محمّد صادق بن آية الله السّيّد إبراهيم رَحِمَهُما اللهُ، الحسينىَّ الطهرانىَّ، بلَّغه اللهُ غايةَ الأَمالِ و الأمانىّ، قد جاوَر النّجفَ الأشرفَ سِنينَ مُتواليةً بعدَ ما فَرَغ من العلوم الألية، و نال بشهادات أساتيذه فى المدارس العالية الإيرانيّة فحضر فى النّجف معاهِدَ العلم و مدارِسَها، و أكبّ على مَجالس العلمآء الأعلام و دروسِهم فى الفقهِ و الاصول خارجاً، مُجدّاً فى العمل غايتَه، كاتباً ما اسْتَفادَه مِن تقريراتِهِم بِفَهمِه النَّقّادِ، و ذِهنِهِ الوَقّادِ، حتّى حَصَلت له ملكةُ الاستِنباطِ للأحكامِ الإلهيّةِ من الكتابِ و السّنّةِ النَّبَويّةِ و صار من المجتهدين؛ فاضطرّ إلى العودِ إلى وطنه لبعضِ الضَّروراتِ، و قَدِ اسْتَجازَ منّى فى الرّوايةِ قبلَ سِنينَ فأجَزْتُه أن يَروىَ عنّى جميعَ ما أرويهِ عَن مَشايخى، و قَد كَتب تفاصيلَهُم بِقلمِه، فأرجو مِن مكارِمِه أن لا يَنسانى مِن بَرَكاتِ دُعآئه.

حَرَّرْتُه بِيَدِىَ الْمُرتَعِشَةِ فى دارى فى النَّجف الأشرفِ، يومَ الإثنينِ الثّامنَ عشر من ربيعِ الثّانى سَنةَ سبعٍ و سَبعينَ و ثلاثمائة و ألف.

الفانى آقا بزرك الطّهرانىّ عُفِى عنه»

«بنام الله كه رحمن و رحيم است و به اوست اطمينان و اعتماد من.

بعد از حمد و ستايش براى خداوند و درود و سلام بر رسول خدا و بر خاندان معصوم او كه خاندان خدا هستند، مخفى نباشد كه سيّد سند، ثقه مورد اعتماد، پرهيزگار متّقى، صاحب حسَب و نسَب، علّامه فهّامه، حضرت سيّد محمّد حسين حسينى طهرانى، فرزند علّامه سيّد محمّد صادق فرزند آية الله سيّد ابراهيم رحمة الله عليهما- كه خداوند او را به غايت آمال و آرزوهايش برساند- بعد از آنكه از علوم آلىّ و مقدّمىّ فارغ شده و به دريافت گواهينامه‌هاى اساتيد خود در مدارس عاليه ايران نائل آمد، چندين سال متوالى است كه مجاور نجف أشرف گشته و در معاهد و مدارس علمى نجف حاضر شده و به مجالس علماء أعلام و دروس خارج فقه و اصول آنها روى آورده است و تمام سعى و كوشش خود را بكار گرفته و با فهم نقّاد و ذهن وقّاد خويش تقريرات آنها را كتابت نموده است، تا اينكه ملكه استنباط أحكام إلهى از كتاب و سنّت نبوى براى او حاصل شده و از مجتهدين گشته است؛ اينك بجهت بعضى از امور ضرورى ناچار است به وطن خويش مراجعت نمايد؛ او چند سال قبل از من اجازه روائى طلب نمود و من اجازه نمودم كه هر چه را كه خود از مشايخم روايت ميكنم او از من روايت نمايد؛ و او تفاصيل مشايخ مرا به قلم خويش نگاشته است. پس از مكارم و خوبى‌هاى او اميد دارم كه مرا از بركات دعاى خود فراموش نكند.

اين اجازه نامه را با دست مرتعش و لرزان خود در خانه خويش در نجف أشرف تحرير نمودم، در روز دوشنبه هجدهم ربيع الثّانى سال يكهزار و سيصد و هفتاد و هفت. الفانى آقا بزرگ طهرانى عُفِى عَنه»

پانویس