معرفت و شهود قلبی خداوند در دعای ابوحمزه ثمالی

کلامی نورانی از مرحوم سید هاشم حداد و علامه طهرانی

معرفت و شهود قلبی خداوند در دعای ابوحمزه ثمالی/ اللَهُمَّ إنِّى أَسْأَلُکَ إیمَانًا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِى

ماه مبارک رمضان ماه مناجات و دعاست و ادعیه اهل بیت خزینة عالی‌ترین معارف الهی است. در اینجا به مطالعة کلام دو عارف عالی‌مقام حضرت آقای حاج سید هاشم موسوی حدّاد و حضرت علامة طهرانی قدس سرهما در شرح یکی از فقرات دعای شریف ابوحمزه می‌نشینیم که دلالت بر امکان معرفت و شهود قلبی خداوند دارد

کلام مرحوم حدّاد: «إیمانًا تُباشِرُ بِهِ قَلْبى» معنى‌اى غیر از توحید می‌تواند داشته باشد؟

منبع: روح مجرد؛ صص ۶۲۳و۶۲۴

در خاتمه دعاى ابو حمزه ثمالى مروىّ از حضرت امام علىّ بن الحسین سیّد السّاجدین علیهما السّلام که از جمله ادعیه سحرهاى ماه مبارک رمضان است از خدا می‌خواهیم:

اللَهُمَّ إنِّى أَسْأَلُکَ إیمَانًا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ یَقِینًا حَتَّى أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِى إلَّا مَا کَتَبْتَ لِى، وَ رَضِّنِى مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِى؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.[۱]

«بار خدایا! من از تو مسألت دارم ایمانى را به من بدهى که خودت بواسطه آن ایمان در دل من بیائى و بالمباشره قلب مرا تصرّف نمائى، و یقینى را که با آن بدانم که هیچ گزندى و وارده‌اى به من نمى‌رسد مگر آنچه را که تو براى من مقدّر نموده‌اى، و مرا از زندگانى به مقدارى که براى من معیّن نموده‌اى و بهره داده‌اى راضى و خشنود گردانى؛ اى خداوند أرحم الرّاحمین!»

باشَرَ یُباشِرُ مُباشَرَةً یعنى پوست بدن و بشره را به جائى رساندن؛ مثل بَشِرُوهُنَّ [۲] «با زنان مباشرت کنید» و پوست بدن را به بدن آنها برسانید، که کنایه از جماع و آمیزش است. وَ لَا تُبَشِرُوهُنَّ [۳] همین معنى را دارد.

در اینجا حضرت سجّاد علیه السّلام عرضه می‌دارد: خداوندا! به من‌ ایمانى عطا کن که اینطور باشد که خودت در دل من داخل شوى، و مباشرت در دل من کنى؛ و تمام افکار و آراءِ من، آراء و افکار تو باشد!

آیا تصرّف خدا دل مؤمن را بطور مباشرت، معنى‌اى غیر از انکشاف حقیقت توحید در تمام مراحل آن از توحید ذاتى و اسمائى و صفاتى و أفعالى می‌تواند داشته باشد؟![۴]

و عجیب اینجاست که در تمام دعاهاى شبهاى دهه آخر شهر مبارک رمضان از شب بیست و یکم تا سى‌ام، این دعا در تمام آن أدعیه با عین همین عبارت تکرار شده است. بدین معنى که چون دهه سوّم افضل اوقات ماه رمضان است و مرد مؤمن صائم بواسطه تقرّب به خدا و دعا و مناجات و قرائت قرآن و غیرها روحش صفا پیدا کرده است، اینک قابل استفاضه از فیوضات غیبیّه الهیّه شده و لیاقت اینگونه دعا را پیدا کرده است که از خدایش بخواهد که رفع جمیع حجابها را از او بنماید، و او را به مقام توحید کامل برساند، و ذات أقدسش در قلب وى متجلّى گردد. و حقّاً این فوز عظیمى است.

ملاحظه کنید عین این عبارت مکرّره را در تمام دعاهاى این دهه مبارکه که برکتش از دو دهه پیشین افزون است:

أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ ءَالِ مُحَمَّدٍ، وَ أَنْ تَجْعَلَ اسْمِى فِى هَذِهِ اللَیْلَةِ فِى السُّعَدَآءِ، وَ رُوحِى مَعَ الشُّهَدَاءِ، وَ إحْسَانِى فِى عِلِّیِّینَ، وَ إسَاءَتِى مَغْفُورَةً؛ وَ أَنْ تَهَبَ لِى یَقِینًا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ إیمَانًا یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنِّى، وَ تُرْضِیَنِى بِمَا قَسَمْتَ لِى!»[۵]

«من از تو تقاضامندم اینکه درودت را بر محمّد و آل محمّد بفرستى، و نام مرا در این شب در زمره سُعَداء، و روح مرا در جمله شهداء قرار دهى، و نیکوئى و احسان مرا در مکانى رفیع بپذیرى، و گناه و سیّئه مرا در مورد غفرانت بگذارى، و به من یقینى را عنایت کنى که با آن خودت در دل من و اندیشه من مباشرت داشته باشى، و به من ایمانى را مرحمت فرمائى که با آن شکّ و ریب از من زدوده گردد، و مرا به آنچه سهمیّه من از رزق و روزى و مقدّرات معیّن نموده‌اى راضى و خرسند کنى»!

فرمایش علامه طهرانی در شرح اللَهُمَّ إنّى أسْأَلُکَ إیمانًا تُباشِرُ بِهِ قَلْبى

منبع: روح مجرد؛ هامش ص ۱۱۳

«و در پایان دعاى أبو حمزه ثُمالى که در سحرهاى ماه مبارک رمضان خوانده مى‌شود («مفاتیح الجنان» ص ۱۹۸) حضرت امام زین العابدین علیه السّلام به درگاه حضرت ربّ العزّة عرضه می‌دارد:

اللَهُمَّ إنّى أسْأَلُکَ إیمانًا تُباشِرُ بِهِ قَلْبى، وَ یَقینًا حَتَّى أعْلَمَ أنَّهُ لَنْ یُصیبَنى إلّا ما کَتَبْتَ لى، وَ رَضِّنى مِنَ الْعَیْشِ بِما قَسَمْتَ لى؛ یا أرْحَمَ الرَّاحِمینَ.

و معنى إیمانًا تُباشِرُ بِهِ قَلبى آنست که: خودت بیائى در دل من و در تصدّى و اختیار امور من، خودت مباشرت داشته باشى. و با این مباشرت بدون هیچ رادعى و مانعى از اراده و اختیار من و یا خواست و اراده دیگرى، خودت در کانون اعمال و افعال و صفات و عقائد و اراده و قصد و نیّت، همه و همه، از من سلب اختیار کنى و اراده خودت بجاى اراده من بنشیند، یعنى اراده من عین اراده تو گردد؛ و این معنى‌اى است عظیم در مقام توحید و درجه عالیه عرفانیّه.

و جالب اینجاست که در ده عدد دعاهاى شبهاى دهه سوّم ماه مبارک رمضان با وجود آنکه با یکدیگر مختلف المضمون هستند ولیکن همگى در این فقرات مشترک مى‌باشند که: لَکَ الاسْمآءُ الْحُسْنَى وَ الامْثالُ الْعُلْیا وَ الْکِبْریاءُ وَ الالاءُ؛ أسْأَلُکَ أنْ تُصَلّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ ءَالِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تَجْعَلَ اسْمى فى هَذِهِ اللَیْلَةِ فى السُّعَدآءِ وَ روحى مَعَ الشُّهَدآءِ، وَ إحْسانى فى عِلّیّینَ، وَ إسآءَتى مَغْفورَةً؛ وَ أنْ تَهَبَ لى یَقینًا تُباشِرُ بِهِ قَلْبى، وَ إیمانًا یُذْهِبُ الشَّکَّ عَنّى، وَ رِضًى بِما قَسَمْتَ لى. («مفاتیح الجنان» ص ۲۲۸ تا ص ۲۳۳)

پانویس