تسلط علامه طهرانی بر نفوس

نویسنده:آیت الله حاج سید محمد صادق حسینی طهرانی

منبع: کتاب نور مجرد

منع از حجّ مستحبّىِ با داعى نفسانى

بارى، يكى از شاگردان حضرت علاّمه والد قدّس‌اللـه‌نفسه مكرّر به حجّ و زيارت خانه خدا و مدينه منوّره مشرّف مى‌شد. يك‌بار كه خود را براى سفرى جديد مهيّا مى‌ساخت، از حقير خواست تا از حضرت آقا استفسار كنم كه اين بار نيز به حجّ مشرّف شود يا خير؟ ايشان پاسخ منفى دادند و فرمودند:

اين نوع حجّ و زيارت‌ها روى هواى نفس بوده و تنها داعى نفسانى دارد!^[۱]

اين بود تا روزى كه در خدمت ايشان در مسيرى پياده مى‌رفتم و هيچ كس همراه ما نبود. حقير از ايشان پرسيدم: در برخى روايات، أئمّه عليهم‌السّلام، شيعيان خود را از تعويق و ممانعت برادران خود از حجّ خانه خدا برحذرداشته و از اين عمل شديدا نهى نموده‌اند؛^[۲]

چه جهت و مصلحتى مدّ نظر شما بود كه ايشان را از حجّ خانه خدا منع نموديد؟

بلافاصله فرمودند:

استيذان ايشان صرفا صورى و از روى تأدّب بود يا واقعا مى‌خواست مصلحت خود را بداند؟

عرض كردم: مى‌خواست مصلحتش را بداند.

تسلّط مرحوم علاّمه بر نفوس

فرمودند:

اگر اين سؤال را از أميرالمؤمنين عليه‌السّلام داشت و از آن حضرت كسب مصلحت ميكرد و حضرت مى‌فرمودند: نرو، چه بايد ميكرد؟

عرض كردم: البتّه نبايد مى‌رفت.

فرمودند:

عقول مردم خيلى كوچك است ـ و با نزديك‌كردن سر انگشتان خود به هم كوچكى آن را نشان دادند ـ ولى عقل امام عليه‌السّلام بر همه تسلّط دارد

و در هنگام گفتن اين جمله هر دو دست خود را بالا برده و به حالت سيطره و تسلّط آن اشاره كردند؛ و سپس فرمودند:

تسلّط من بر نفوس مثل تسلّط أميرالمؤمنين عليه‌السّلام است، و از خير و شرّ نفوس مطّلع و آگاهم.

به همين منوال يكبار مى‌فرمودند:

من در خودم صفات أميرالمؤمنين عليه‌السّلام را به نحو اضعف مى‌بينم.

بيان يك نكته و توجّه به آن در اينجا بسيار مهمّ است كه تصوّر نشود أولياى إلهى با ابراز اين نوع مطالب در مقام مقايسه خود با أهل‌بيت عصمت و طهارت صلوات‌اللـه‌عليهم‌أجمعين برآمده و نسبت به مقامات اختصاصى آن ذوات مقدّسه ادّعاى مشاركت نموده‌اند.

اگر معرفت صحيح به مقام أئمّه عليهم‌السّلام براى كسى حاصل شود، خواهد دانست كه عظمت و علوّ درجه أئمّه طاهرين بسيار بيشتر و بالاتر از آن است كه أحدى بتواند در حريم كمالات اختصاصى ايشان وارد شود.

عدّه‌اى از مخالفين راه عرفان و توحيد، از آنجا كه مقام أئمّه عليهم‌السّلام را در كمالات خاصّى، همچون تصرّف در عالم أجسام و نفوس و إخبارات غيبى و إحاطه علمى به عوالم و أمثال اينها، محدود نموده و به بيشتر از آن راه نبرده‌اند، به محض اينكه آن امور به غير حضرات معصومين عليهم‌السّلام نسبت داده شود، آشفته گشته و اعتراض مى‌كنند، ولى حقّ اين است كه تمايز حقيقت رسول اللـه صلّى‌اللـه‌عليه‌وآله‌وسلّم و أهل‌بيت آن‌حضرت، از شيعيان و مواليان در أمثال اين جهات نيست.

تصرّف در امور كائنات و إخبار از مغيّبات مربوط به قدمهاى أوّل سلوك إلى‌اللـه است و از آن پس تا پايان سفر أوّل در بين همه سالكين مشترك‌است، و چنانكه گذشت در عالم ولايت و فناء نيز تمايز و تعدّدى وجود ندارد. و پس از عالم فناء گرچه همه نفوس محيط به علم أوّل و آخر مى‌گردند،^[۳] ولى سعه و نورانيّت و إطلاق ايشان مختلف‌است و در اين مرحله است كه همه أولياء خدا در مقابل أنوار قاهره آن حضرات خاضع و خاشع هستند. سعه نفسانى آنان در مقايسه با آن بزرگواران به مثابه قطره‌اى‌است در مقابل دريا.

ورود در حرم الهى با اطاعت مطلقه از معصومين عليهم‌السّلام

صدور اينگونه جملات از أولياى إلهى براى آنستكه به ديگران بفهمانند: انسان با اطاعت مطلقه از رسول خدا و أئمّه طاهرين عليهم‌الصّلوه‌والسّلام و استضائه از أنوار مقدّسه ايشان كه با دورى از هوى و سركوب‌نمودن نفس أمّاره و دل‌كندن از هرچه غير خداست ممكن مى‌شود، ميتواند در سايه ولايت ايشان مراحل قرب را طىّ كرده و حجب ظلمانى و نورانى را پشت‌سر نهاده و در حرم أمن إلهى وارد گردد و مصداق شيعه و پيرو حقيقى و واقعى أميرالمؤمنين عليه‌السّلام گردد. و اين درجات، درجات اختصاصى حضرات معصومين نيست؛ بلكه أوّلاً و بالذّات متعلّق به ايشان بوده و به بركت و وساطت ايشان ديگران نيز مى‌توانند در مسير بندگى خدا حركت كرده و به آن مقامات عاليه نائل گردند.

آيات و روايات وارده از أهل‌بيت عليهم‌السّلام به وضوح امكان لقاءاللـه و ورود به عالم قدس و توحيد را كه جز با كنار زدن حجاب كثرت و سرمست‌شدن از باده وحدت ميسور نيست، براى همه إثبات ميكند. و هدف دعوت أنبياء و أولياء نيز چيزى جز اين حقيقت عالى نبوده‌است كه مواليان خود را در أثر حسن پيروى و اطاعت، بر بلنداى معرفت با خود برده و آنان را از عين حكمت حضرت حقّ كه همان علوم كلّيّه و معارف ربّانيّه است، بهره‌مند سازند.

و حقيقت لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ^[۴] در همين نشأه دنيا براى آنان ظاهر و هويدا گردد.

اولياء خدا به وساطت امام عليه‌السّلام به مقام قرب مى‌رسند

بر همين أساس علاّمه والد قدّس‌سرّه همواره مى‌فرمودند:

أولياء خدا به هر مقامى كه برسند و هرچه در مراحل و مراتب قرب به حضرت حقّ بالا رفته و در عوالم ربوبى سير كنند، همه به وساطت امام عليه‌السّلام بوده و در پايان نيز تحت نور و ولايت امام عليه‌السّلام مى‌باشند. مگر نه اينستكه در زيارت جامعه خطاب به آن ذوات مقدّسه عرض مى‌كنيم:

بِأَبِى أَنْتُم وَ أُمّى وَ نَفْسِى وَ أَهْلِى وَ مالى، مَنْ أَرادَ اللَهَ بَدَأَ بِكُمْ وَ مَنْ وَحَّدَهُ قَبِلَ عَنْكُمْ وَ مَنْ قَصَدَهُ تَوَجَّهَ بِكُمْ، مَوالىَّ لا أُحْصِى ثَنَآءَكُمْ وَ لا أَبْلُغُ مِنَ الْمَدْحِ كُنْهَكُمْ وَ مِنَ الْوَصْفِ قَدْرَكُمْ، وَ أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْيَارِ وَ هُداةُ الْأَبْرَارِ.^[۵]

و لذا ايشان در أثر اين معرفت نورانيّه به مقام ولايت أهل‌بيت عليهم‌السّلام و كمالات آن نفوس طاهره، نسبت به حضرت رسالت‌پناه صلّى‌اللـه عليه‌وآله‌وسلّم و أهل‌بيت و نيز أولاد و ذرّيّه آن حضرت محبّت و ارادتى تامّ داشته و بنحو خاصّى غيرت ورزيده و أبدا مقايسه أحدى از أولياء إلهى را با أهل‌بيت و يا يكى از فرزندان آنان روا نمى‌دانستند.

پانویس